Alüvyal Jeomorfoloji Laboratuarı
Coğrafya yeryüzünü insanın yaşama ortamı olarak inceler. Bunun için yeryüzünün farklı fiziksel özelliklere sahip bölgelerinde bu özelliklerin sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik etkilerini araştırır. Bu nedenle coğrafya bazı üniversitelerde sosyal bilim fakülteleri içinde, bazılarında da fen bilimleri veya teknik nitelikli fakülteler bünyesinde bulunur. Yurdumuzda coğrafya bölümleri edebiyat fakültelerine bağlı bulunmaktadır.
Batı ülkelerinde sosyal bilimler çatısı altında da bulunsa, coğrafya araştırmalarında gerekli kantitatif yöntemlerin uygulanması için çeşitli laboratuvarlar kurulmuştur. Bunlar arasında sedimantolojik analizlerin yapıldığı laboratuvarlar önemli yer tutar. Sedimantoloji, jeoloji biliminin bir kolu olmakla birlikte, coğrafyada özel bir yeri ve önemi vardır. Sedimanlar, biriktikleri ortamın fiziksel özelliklerini yansıtırlar. Sedimanter kayaların oluştukları ortamın özellikleri jeolojide fasies olarak ifade edilir. Alüvyonlar ise henüz taşlaşmamış sedimanlardır. Bunların en yenilerinin birikimi insanlık tarihi ile paralellik gösterir. Bu nedenle, belli bir alanda alüvyon katmanlarının incelenmesi, orada eski kültürlerin içinde geliştiği, şekillendiği fiziki çevrenin aydınlatılmasına büyük katkıda bulunabilmektedir. Bu tür araştırmalara arkeoloji alanında da büyük ilgi duyulmaktadır. Böylece son yıllarda jeo-arkeoloji, paleo-coğrafya gibi adlarla yeni araştırma alanları gelişmektedir.Alüvyon katmanlarından örnek almak için gerekli sondaj takımları, katıldığımız yabancı araştırma projelerinden bağış yoluyla sağlanmıştır. 1989 yılında A.B.D. Delaware Üniversitesinden Prof. Dr. J.C. Kraft bize el sondajları için Eijkelkamp takımını hediye etmiştir. Bununla 8-10 m ye, bazı uygun yerlerde 15 m ye kadar inilmesi, örnekler alınması mümkün olabilmektedir .
Böyle bir bağış, o zamanki fakülte yönetimimizin Bölümümüze duyarlılığını artırmış, kısa zamanda tane boyu analizleri yapabilmemiz için en gerekli takımlar ve bir laboratuvar odası sağlanmıştır. Bu gelişme de müşterek çalıştığımız yabancı meslektaşlarımızı olumlu etkilemiştir. 1983 yılından beri fiziksel çevre incelemeleri ve paleocoğrafya araştırmaları için katıldığımız Troia Arkeoloji Projesinin Başkanı Almanya Tübingen Üniversitesinden Prof. Dr. M. Korfmann 1996 yılında bize kompresörlü bir sondaj takımı almıştır . Bunun üzerine Üniversitemiz de laboratuvarımızı yenileyerek daha modern bir duruma getirmiştir. Laboratuvarımızın kuruluşunu ve geliştirilmesini, gerek ilk aşamada Fakültemizin Dekanı olarak, gerekse daha sonra Rektör Yardımcımız olarak değerli hocamız Sayın Prof. Dr. Gönül Öney’in bize verdiği destek ve yardımlara borçluyuz. Sayın Kraft ve Sayın Korfmann ile birlikte kendilerine teşekkürlerimizi sunarız.
Yukarıda belirtilen çalışma konularında sürdürülen araştırmalarımızın iki yönü vardır. Birincisi alüvyal alanlarda sediman örnekleri alınması, ikincisi ise bu örneklerin laboratuvar ortamında analizleridir. Alüvyon katmanlarından örnek almak için gerekli sondaj takımları, katıldığımız yerli-yabancı araştırma projelerinden sağlanmıştır. Şu anda elimizde vinç takviyeli Eijkelkamp el sondaj takımı, Atlas Copco’nun 2 adet Cobra 248 kompresörü, 1 adet Cobra Mk 1 kompresörü ve Honda hidrolik çekici motoru ile 50 m ye kadar inme imkânı olan sondaj takımı bulunmaktadır. Laboratuvarımızda elek seti, fırın, elektronik basküller, 4 adet mikroskop, 2 adet görüntüleme (kamera) sistemi, hidrometre seti, su damıtma cihazı, kalsimetre, pH metre gibi araç-gereçler vardır. Bunlarla tane boyu analizleri, arkeolojik katkılı katmanların makroskopik ve mikroskopik incelenmesi, özellikle paleosoller üzerinde karbonat analizleri, bir kısım paleontolojik incelemeler yapılabilmektedir. Gerekli görülen daha özel analizler için (örneğin C14 tarihlendirmeleri gibi) örnekler hazırlanarak yine yabancı meslektaşlarımızın yardımları ile yurt dışına gönderilmektedir.
Bu laboratuvarımız dışında, sondajlarda aldığımız çamur örneklerinin düzenli olarak saklanması, laboratuvar analizlerine hazırlanması ve sondaj ekipmanları ve diğer yardımcı ekipmanların konulduğu iki adet depo-laboratuvarımız (bodrum katında) bulunmaktadır. Bu odalarda bütün sondajlarımıza ait örnekler çok düzenli olarak korunmakta, gerektiğinde 10-15 yıl önceki bir sondajın örnekleri yeni tekniklerle tekrar incelemeye alınabilmektedir.
Alüvyal Jeomorfoloji laboratuvarımızın ve burada analizleri yapılan sediman örneklerinin arazide sondaj yöntemiyle alınmasını sağlayan ekipmanın düzenli olarak desteklenmesi gerekmektedir. Pek çok kimyasal ve sarf malzemesi yanında sondaj ekipmanlarının eskiyen-bozulan parçaları sürekli olarak yenilenmektedir. Bunların yenilenmesindeki kaynaklar çoğunlukla bu laboratuvarla ilişkili yürütülen projelerden sağlanmaktadır. Başta Troia Arkeoloji Projesi olmak üzere, Efes (Küçük Menderes deltası), Yeni Bademli Höyüğü (Gökçeada), Patara (Eşen Ovası), Limyra (Finike Ovası), Milet (Büyük Menderes Deltası), Gözlükule Höyüğü (Tarsus), Asi Deltası gibi jeoarkeoloji-paleocoğrafya konularındaki projeler bu çalışmaların başlıcalarıdır. Bunların yanında özellikle öğrenci uygulamalarının ön planda olduğu Ulucak Höyüğü, Bayraklı Höyüğü, Yeşilova Höyüğü, Klaros, Metropolis ve Urla arkeoloji projeleri ile bağlantılı çalışmalar İzmir yakın çevresinde yürütülmektedir. Gediz Deltası ve Bornova Ovası projelerinde de öğrencilerimiz doğrudan arazi ve laboratuvar uygulamalarına katılmaktadırlar.
Geçtiğimiz yıllarda alüvyal karakterli sedimanlar içinde güncel makro ve mikro fosil örneklerinin de analizini sağlayacak laboratuvar donanımı sağlanarak Paleontolojik analizlere de başlanılmıştır. Bunun gibi Polen analizleri ve Dendrokronolojik araştırmalar için temel donanım da mevcuttur.
Bölümümüzde ayrıca, proje çalışmalarında kullanılan Stereoskopik Hava Fotoğraflarının incelenebilmesi için gerekli donanım da mevcuttur. Bunun için 2 adet profesyonel aynalı Stereoskop, 4 adet aynalı stereoskop, 14 adet küçük aynalı stereoskop ve 20 civarı cep stereoskopu ve ayrıntılı hava fotoğrafları ölçümü için Stereometre (Paralaks ölçer) bulunmaktadır. Hava fotoğraflarından renk farkına bağlı kabarık görüşe uygun üç boyutlu hava fotoğrafları üretilerek bilgisayar ortamında incelemeler yapılabilmektedir.
